Vlaamse grondwaterstanden nu vaak laag of zeer laag

De grondwaterstanden zijn in april bijna overal in Vlaanderen gedaald, waardoor ze nu op 67 procent van de meetplaatsen laag of zeer laag zijn. Verder zijn in een aantal provincies de eerste tijdelijke onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater ingesteld. De leveringszekerheid van kraanwater wordt tot september niet bedreigd, ook niet bij aanhoudende droogte.

Ook bij de zuiderburen heeft het sinds maart weinig geregend, uitgezonderd een korte periode begin april. Bij het weerstation Ukkel viel 102 millimeter neerslag in de afgelopen drie maanden, terwijl het gemiddelde 171 millimeter is. Tevens is er veel verdamping omdat het relatief warm en zonnig is. De gevolgen zijn duidelijk merkbaar in Vlaanderen. Op veel plekken is het inmiddels extreem droog volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).

Grondwaterstanden bijna overal gezakt
De VMM laat in een nieuw toestandsrapport weten dat de freatische grondwaterstanden in april verder zijn gezakt op 93 procent van de meetplaatsen (zie overzichtskaart onderaan). Op 1 mei waren de grondwaterstanden laag op 42 procent en zeer laag op 25 procent van de meetlocaties. In totaal dus 67 procent, terwijl het een maand eerder nog om 51 procent ging. Verder was de situatie normaal voor de tijd van het jaar op 30 procent van de meetplaatsen.

De Vlaamse Milieumaatschappij komt met een relativering over het huidige percentage van lage tot zeer lage freatische grondwaterstanden: “Dat is minder goed dan in 2021, maar vergelijkbaar met mei 2020 en dus minder dramatisch dan sommigen de voorbije dagen beweerden.” Ook wordt opgemerkt dat de Vlaamse droogtecommissie pas bijeenkomt bij aanhoudende droogte (code oranje). “In die fase zitten we momenteel nog niet.”

Eerste tijdelijke onttrekkingsverboden
De droogtecommissie schakelde op woensdag 4 mei wel over op code geel. Hierbij nemen waterbeheerders preventieve maatregelen, zoals het verhogen van waterpeilen. Verder zijn vorige week – net als in Nederland – de eerste tijdelijke onttrekkingsverboden voor oppervlaktewater uitgevaardigd. In Vlaanderen is dat de verantwoordelijkheid van de gouverneurs van de vijf provincies.

In de provincie Antwerpen mag er vanwege de zeer lage waterstand en de droogte voorlopig geen water worden opgepompt in de stroomgebieden van de Aa en de Kleine Aa, behalve in een paar uitzonderingsgevallen. Het verbod wordt ingetrokken als er voldoende neerslag valt. In deze provincie geldt ook met ingang van 1 januari 2022 een permanent, jaarrond onttrekkingsverbod voor de kleine, ecologisch zeer kwetsbare beken.

In Vlaams-Brabant is het sinds vrijdag niet meer toegestaan om water te halen uit de rivieren de Mark en de Laan. Het verbod duurt tot en met eind mei; dan wordt bekeken of verlenging nodig is. Deze week kwam ook de gouverneur van Oost-Vlaanderen met een tijdelijk onttrekkingsverbod. Dit geldt voor onbevaarbare waterlopen en publieke grachten in een aantal gebieden. Daarnaast is er nog een semipermanent onttrekkingsverbod voor enkele ecologisch erg kwetsbare waterlopen.

Drinkwatervoorziening niet in gevaar
De leveringszekerheid van kraanwater wordt nog niet bedreigd, meldt AquaFlanders. Volgens de federatie van Vlaamse waterbedrijven en rioolbeheerders is de drinkwaterbevoorrading ook bij aanhoudende droogte verzekerd tot september, behalve bij calamiteiten. Dat garanderen de laatste voorspellingen.

AquaFlanders wijst erop dat de Vlaamse waterbedrijven de laatste jaren heel wat inspanningen hebben geleverd om langdurige periodes van droogte te overbruggen, en met resultaat. Als het droog en warm is, gebruiken Vlamingen tot 40 procent meer kraanwater. AquaFlanders raadt aan om kraanwater niet te gebruiken voor toepassingen waarvoor geen drinkwaterkwaliteit nodig is, maar bijvoorbeeld hiervoor regenwater op te vangen.

Beter voorbereid volgens minister
Volgens Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir is Vlaanderen beter voorbereid op droogte dan twee jaar geleden. Zij wijst op de Blue Deal waardoor nu op meer dan 110 plaatsen wordt gewerkt aan weerbaarheid tegen klimaatverandering en op de plannen voor leveringszekerheid van de waterbedrijven. “De voorgaande jaren waren we daar helemaal niet zeker.” Ook is geïnvesteerd in een afwegingskader op basis waarvan partijen kunnen handelen.

Grondwaterstanden Vlaanderen 1 mei 2022 Relatieve grondwaterstandindicator met stijgende en dalende peilen (situatie op 1 mei 2022) I Bron: Vlaamse Milieumaatschappij, Toestand van het watersysteem (publicatie 6 mei 2022)