Waterschap Limburg vraagt agrariërs in het Heuvelland om ongeveer tien millimeter extra water per vierkante meter vast te houden. Daarvoor zijn vijftien praktische maatregelen bedacht. Het waterschap toont er nu een aantal in een serie filmpjes.
In vijf korte films laten boeren uit het Zuid-Limburgse heuvellandschap zelf zien hoe zij water beter laten infiltreren en voorkomen dat belangrijke voedingsstoffen wegspoelen. Het eerste deel dat net is uitgebracht, gaat over het ruitzaaien van mais. In het tweede deel is er aandacht voor de aanleg van aardappeldrempels. In een later filmpje komen agrarische ondernemers aan het woord die in een van de risicogebieden samen maatregelen nemen om water vast te houden. Daarmee voorkomen ze ook wateroverlast in de nabijgelegen dorpen.
Beweging in Heuvelland
De situatie in het zuiden van Limburg verschilt wezenlijk van die in de rest van Nederland, door het grotendeels ontbreken van oppervlaktewater en sloten. Bij forse regenbuien zorgen water- en modderstromen voor overlast in dorpskernen in de dalen. Daarom vraagt het Waterschap Limburg aan agrariërs om op plateaus en hellingen ongeveer tien millimeter extra water per vierkante meter vast te houden, vertelt bestuurder Josette Van Wersch.
Josette Van Wersch
“Dat kan alleen door met elkaar te experimenteren en van elkaar te leren. Dit is een zaak van de lange adem. Agrariërs moeten de kans krijgen om hun bedrijfsvoering anders in te richten. We werken dan ook vanuit kleinschalige praktijkproeven en demonstraties toe naar een uitrol over het hele Heuvelland.”
Met de filmpjes hoopt het waterschap boeren te inspireren om watervasthoudende maatregelen te nemen, vervolgt Van Wersch. “Samen met WUR I Open Teelten locatie Vredepeel en Wijnandsrade en betrokken adviseurs organiseren we veldbezoeken en kennisdagen. Vanwege corona is het op dit moment lastig om met groepen in het veld tussentijdse resultaten te bekijken. Daarom hebben we de filmserie ontwikkeld. Door zoveel mogelijk agrariërs te bereiken willen we een beweging in het Heuvelland op gang brengen, die leidt tot het gezamenlijk vasthouden van meer water op de landbouwgronden.”
Vijftien maatregelen
In een in april verschenen boekje staan vijftien maatregelen, die door boeren en adviseurs als meest praktisch uitvoerbaar en economisch haalbaar worden beoordeeld. De filmpjes tonen daar een aantal van. Van Wersch licht toe: “Samen met een aantal ondernemers en agrarisch adviseurs hebben de Limburgse Land- en Tuinbouwbond, Waterschap Limburg, provincie Limburg en WUR I Open Teelten locatie Vredepeel en Wijnandsrade effectieve maatregelen bedacht. Denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van drempeltjes tussen ‘aardappelruggen’, het optimaliseren van niet-kerende grondbewerking in mais, het werken met andere banden en het laten liggen van snoeihout in een fruitboomgaard. Allemaal met als doel extra water vast te houden.”
De vijftien maatregelen kunnen op verschillende niveaus genomen worden: op het veld zelf, in het bouwplan, in de bedrijfsinrichting en in de gebiedsinrichting. “Per maatregel is in het boekje aangegeven wanneer ze idealiter worden genomen en op welk gewas ze van toepassing zijn”, zegt Van Wersch. “Het doel van de maatregelen is drieledig: infiltratie van water bevorderen, het leiden en/of afremmen van afstromend water en verbetering van de waterkwaliteit.”
Programma Water in Balans
Het landelijk gebied vormt een van de vier pijlers in het programma Water in Balans van het Waterschap Limburg. De andere drie speerpunten betreffen het stedelijke/bebouwde gebied, het watersysteem (beken en beekdalen) en schadebeperking aan eigen woningen. “Wij geven met dit programma voorrang aan het aanpakken van wateroverlast door het veranderende klimaat”, zegt Van Wersch.
Limburg is de laatste jaren meermaals geconfronteerd met de gevolgen van de klimaatverandering. “In mei 2018 hadden we te maken met tal van hoosbuien met grote wateroverlast als gevolg. In juni 2016 zorgde enorme neerslag voor honderden miljoenen euro’s schade aan gewassen en gebouwen. Ook in de jaren daarvoor was er sprake van grote wateroverlast. In het voorjaar van 2017 was het juist kurkdroog, net zoals nu weer het geval is. Het klimaat verandert sneller dan we dachten.” Van Wersch benadrukt dat het waterschap het niet alleen kan. “Alle betrokken partijen hebben een rol en verantwoordelijkheid in de aanpak. Van agrariërs tot burgers.”
MEER INFORMATIE
Waterschap Limburg over de filmpjes
Filmpje over de ruitzaai van mais
Boekje met vijftien maatregelen
Programma Water in Balans
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.