“Begin mei zagen de grondwaterstanden er nog redelijk gewoontjes uit. Dat is de afgelopen weken snel veranderd. We staan op een kantelpunt." Dit zegt Maarten Kuiper, principal expert water en ondergrond bij Aveco de Bondt en maker van de onlangs verschenen Droogtemonitor 2022.
Kuiper trekt zijn conclusies op basis van de Droogtemonitor 2022. Deze monitor is een door Aveco de Bondt gemaakt overzicht van data uit 20.000 peilbuizen door het land. De gemeten grondwaterstanden worden vergeleken met de grondwaterstanden in een normale situatie. “En daarmee bedoelen we de gemiddelden over tien jaar.”
Maarten KuiperDe monitor is bedoeld om een landelijk beeld van de droogte te laten zien. Volgens Kuiper daalt de grondwaterstand elke week grofweg tot zo’n 10 cm, vooral in het oosten en zuiden. “Het is een kantelmoment. Als de droogte aanhoudt, en het onttrekken van grondwater gaat door, dan zal er komende weken grondwaterdroogte ontstaan. Dit kan gevolgen hebben voor de natuur, maar ook voor bijvoorbeeld de industrie, infrastructuur en landbouw.”
De droogte, stelt Kuiper, wordt niet alleen veroorzaakt door het neerslagtekort. “Kijk, bij de eerste droge zomer, in 2018, had ik nog wel begrip voor het feit dat we met z'n allen overvallen werden door de droogte. Maar we zijn nu vier jaar verder. De droogte is er en zal er ook blijven. We zullen dus niet moeten wachten op droge periodes, en dan pas gaan handelen. We zullen ook in de winters al actie gaan ondernemen.”
Maatregelen
Dat kan volgens Kuiper vooral in de hoger gelegen zandgronden door het regenwater 's winters vast te houden. “Het infiltreren van de zomerse neerslag is een goed begin, maar onvoldoende. In de lagergelegen gebieden in het noorden en het westen reageert de bodem sneller en zijn de problemen ook anders. Daar heb je bijvoorbeeld te maken met bodemdaling en infiltreren van winterse neerslag gaat niet in klei en veen. Om de grondwaterstanden aan te vullen, zul je in tijden van droogte moeten werken met peilgestuurde drainage en actief grondwaterpeilbeheer.”
Kuiper verwacht niet dat Nederland al binnen enkele jaren drogere periodes probleemloos zal kunnen doorstaan. “Dat heeft tijd nodig en vraagt van overheden een ander beleid en van bedrijven een nieuwe bedrijfsvoering. Maar je ziet wel een beweging. Drinkwaterbedrijven en waterschappen gaan van een vrij dienende houding, naar meer bewustzijn over de grenzen van het grondwatergebruik. Er worden ook diverse pilots uitgevoerd. En dat is ook nodig, want laten we niet vergeten: de voorraad grondwater van goede kwaliteit is eindig.”
Watervraag
Volgens Kuiper is het de komende jaren vooral belangrijk om de grenzen van het verantwoorde grondwatergebruik goed in kaart te krijgen. “We moeten echt weten wat de grenzen zijn om bedrijven en bewoners duidelijkheid te kunnen geven over het maximale wateraanbod. Daarom is het belangrijk om onderzoek te doen naar bijvoorbeeld de watervraag in stedelijk gebied, naast die van het landelijke gebied.”
Ook wil Kuiper dat er versneld en praktijkgericht doorgepakt wordt met de pilots rondom peilgestuurde drainage en een onderzoek naar grootschalige toepassing ervan. “Dit gedurende meerdere jaren en met een duidelijke regionale visie. We zullen sowieso veel beter gebruik moeten gaan maken van het regenwater dat het hele jaar rond valt. De kennis is ervoor is ook aanwezig. Door onze ligging aan de rivieren en met het IJsselmeer en met het op zich overvloedige regenwater, zouden we in Nederland geen grote problemen met droogte hoeven te hebben, zolang we het watergebruik erop afstemmen."
MEER INFORMATIE
De Droogtemonitor 2022
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.