Op de helft van de meetlocaties is de waterkwaliteit goed en maar op eentje slecht. Dat is het resultaat van de WaterBlitz die eind september in Eindhoven is georganiseerd door het onderzoeksinstituut Earthwatch Europe en Waterschap De Dommel. Ruim honderd vrijwilligers hebben in wateren verspreid door de hele stad metingen verricht.
Het is voor de eerste keer dat dit snelle evenement met burgerwetenschap in Nederland is gehouden. De bedoeling van de WaterBlitz is dat zoveel mogelijk bewoners in een stroomgebied tegelijkertijd de waterkwaliteit meten.
Toos van Noordwijk
Dat zorgt voor een nauwkeurige momentopname, zegt Toos van Noordwijk, directeur wetenschap, beleid en innovatie bij Earthwatch Europe. “De WaterBlitz is een evenement dat leeft in een stad of gebied. De opbrengst is een prachtige dataset die je anders niet kunt verzamelen.”
Waterschap De Dommel probeert op tal van manieren het waterbewustzijn van burgers te vergroten, vertelt ecoloog Ineke Barten. “Daar past de WaterBlitz mooi bij.” Het is volgens haar ook een goede lakmoesproef. Het waterschap heeft de afgelopen jaren verschillende maatregelen genomen om de kwaliteit van rivier De Dommel en andere wateren in Eindhoven te verbeteren, zoals het opschonen van de bodem, het inrichten van oevers en het aanleggen van vispassages.
Ineke Barten Barten: “Wij waren benieuwd wat we met onze inspanningen hebben bereikt. Het voordeel van de WaterBlitz is dat de vrijwilligers bij heel wat wateren zijn geweest waar we zelf niet standaard meten, zoals de stadsgrachten. Dit levert nieuwe informatie op.”
Fosfaat- en nitraatwaarde gemeten
Gezien de voorlopige resultaten – de definitieve komen over een paar weken – lijken de maatregelen van De Dommel hun vruchten af te werpen. De 108 vrijwilligers hebben de waterkwaliteit gemeten met behulp van testjes om de fosfaat- en nitraatwaarde te bepalen. Op 49 procent van de 118 onderzochte locaties bleek de waterkwaliteit goed en op slechts één locatie (0,8 procent) onder de maat. Op de rest van de meetplekken is de waterkwaliteit matig. De deelnemers keken ook naar zwerfvuil en maakten daarvan melding op 8,5 procent van de locaties.
De metingen vonden plaats tussen 24 en 27 september onder normale water- en weersomstandigheden. Tegelijk was er ook een WaterBlitz in de regio van de Thames rondom Londen en Oxford. Van Noordwijk: “Dat geeft context: doe je het goed of slecht?” De vergelijking valt duidelijk in het voordeel van Eindhoven uit. Aan de andere kant van de Noordzee is de waterkwaliteit maar op 12 procent van de locaties goed en op 23 procent slecht.
Van Noordwijk is positief verrast door de resultaten in de lichtstad. “Ze zijn beter dan ik had verwacht. Je ziet hierin terug dat in Nederland veel meer wordt geïnvesteerd in waterkwaliteit. In Engeland is bijvoorbeeld sprake van structurele overstort van rioleringen.” Ook Barten is te spreken over de uitkomsten. “De waterkwaliteit ziet er behoorlijk goed uit.”
Vervolg aan samenwerking
Blijft het voor De Dommel bij een eenmalige exercitie of komt er een herhaling? Barten sluit dat laatste zeker niet uit. “Onze bestuurder Mado Ruijs is enthousiast over de WaterBlitz en voorstander om dit vaker te gaan doen.”
De Dommel en Earthwatch Europe bekijken nu hoe ze hun samenwerking op een andere manier kunnen voortzetten. De vrijwilligers zijn gevraagd om mee te doen aan een drie jaar durend project Oeverlopers van de provincie Noord-Brabant en de Brabantse waterschappen, dat wordt getrokken door de organisatie FLORON. Dit initiatief richt zich op de monitoring van planten, vissen en amfibieën in het kader van de biodiversiteit. “Hiermee willen we vooral een nieuwe groep van jongere vrijwilligers aanboren”, zegt Barten.
De Dommel voegt aan dit project het meten van de chemische waterkwaliteit in het eigen werkgebied toe. Er wordt gebruikgemaakt van de methode FreshWater Watch van Earthwatch, net als bij de WaterBlitz. “De betrokken vrijwilligers controleren maandelijks dezelfde plekken en leggen de resultaten vast in de speciale app”, zegt Barten. “Dat gaan ze het hele jaar door doen.”
EERSTE GROTE ACTIVITEIT IN NEDERLAND
De WaterBlitz in Eindhoven is de eerste grote Nederlandse activiteit van de Europese tak van het internationale onderzoeksinstituut Earthwatch. De ngo richt zich op het wereldwijd verbinden van wetenschappers en burgers rondom het thema milieu. Zo loopt in dertig landen het programma FreshWater Watch, waarbij vrijwilligers met behulp van een standaard meetkit en app waterkwaliteit meten. Deze methode is ook in Eindhoven gebruikt, vertelt Toos van Noordwijk. “De aanpak is zeer simpel en gebruiksvriendelijk. Daarnaast is FreshWater Watch wetenschappelijk betrouwbaar en gevoelig in het meetbereik dat ecologisch relevant is. UN-Water, het waterinstituut van de Verenigde Naties, heeft onze methode onafhankelijk getest en geaccepteerd voor de rapportage over de duurzame ontwikkelingsdoelen.”
Earthwatch Europe heeft in ons land drie speerpunten: verbeteren van de waterkwaliteit, inzetten op meer duurzame landbouw en stimuleren van de biodiversiteit in de stad. Van Noordwijk licht toe: “In Nederland is er een grote natuur- en milieuopgave. Daarvoor hebben we Engeland oplossingen bedacht en aanpakken ontwikkeld, die ook hier erg van toepassing zijn.” Een voorbeeld: Earthwatch heeft geld gekregen vanuit het innovatiefonds van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, om twee groepen van boeren in de Achterhoek en Overijssel te ondersteunen. Het gaat om wat zij zelf kunnen doen bij het verminderen van de hoeveelheid meststoffen in water.
MEER INFORMATIE
Earthwatch Europe over de WaterBlitz
Ambities van De Dommel in komende zes jaar
H2O Actueel: eerste WaterBlitz in Eindhoven
H2O Actueel: FreshWater Watch geïntroduceerd
