De grondwaterstanden zijn laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar. In een aantal gebieden in het midden en zuiden van het land is het niveau zelfs uitzonderlijk laag. Enkele waterschappen hebben daarom onttrekkingsverboden voor grondwater ingesteld. Andere waterschappen overwegen deze maatregel ook of zijn al bezig met voorbereidingen.
Dit blijkt uit het actuele overzicht in de droogtemonitor van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). De bijzonder lage grondwaterstanden (zie kaart onderaan) hebben grote effecten voor flora en fauna. Om die reden heeft Waterschap Vechtstromen al per 12 augustus een beregeningsverbod uit grondwater ingesteld voor zones van 200 meter rondom kwetsbare, van water afhankelijke natuurgebieden in Twente en delen van Salland.
De waterschappen Vallei en Veluwe en Rijn en IJssel zijn vorige week gevolgd. Bij Vallei en Veluwe is het vanaf 26 augustus niet meer toegestaan om grondwater te onttrekken binnen 200 meter van kwetsbare beeklopen met waardevolle natuur. Ook is in het hele werkgebied het gebruik van grondwater voor beregening aan banden gelegd. Dat mag voor onder andere gras- en maïsland, gazons en sportvelden alleen nog tussen tien uur ’s avonds en zeven uur ’s ochtends. Waterschap Rijn en IJssel verbiedt sinds 25 augustus het oppompen van grondwater in en om de natuurgebieden Stelkampsveld en De Zumpe.
Neerslagtekort vergelijkbaar met 2018
Na een dipje door een korte regenachtige periode is het gemiddelde neerslagtekort weer aan het oplopen en heeft inmiddels bijna de 300 millimeter bereikt (situatie op 31 augustus). Dat is vergelijkbaar met het niveau in 2018 aan het eind van augustus.
In gebieden waar geen water kan worden aangevoerd, nemen de negatieve effecten volgens de LCW verder toe. Dat geldt vooral voor de natuur en de landbouw. Tot het weekend wordt er geen neerslag van betekenis meer verwacht. Daarna gaan naar verwachting vaker buien vallen, zowel in eigen land als in de stroomgebieden van de Rijn en Maas.
Tijdelijk verlichting door meer water in de Rijn
Na een periode dat de aanvoer van de Rijn daalde tot een buitengewoon laag niveau, stroomt er nu wat meer water ons land binnen als gevolg van eerdere regenval in met name Zwitserland. De piek is afgelopen weekend bereikt: rond 1.050 kubieke meter per seconde (m3/s). Op het ogenblik ligt het niveau rond 900 m3/s en dat blijft nog enige dagen zo. Vanaf 3 september bestaat er een kans op zowel stabilisatie als daling. De aanvoer van de Maas ligt rond de 25 m3/s en gaat de komende dagen waarschijnlijk licht omlaag.
De toegenomen wateraanvoer van de Rijn heeft de afgelopen week voor enige verlichting gezorgd voor de scheepvaart, de verzilting en de wateraanvoermogelijkheden, meldt de LCW in de droogtemonitor. Zo is de waterschikbaarheid in het hoofdwatersysteem iets verbeterd.
De effecten van de droogte zijn desondanks nog op grote schaal merkbaar, getuige ook de lage tot zeer lage grondwaterstanden. De LCW laat weten dat in de regionale systemen waterlopen droogvallen. Verder verslechtert de waterkwaliteit door verhoogde watertemperaturen. Dat zorgt op verschillende plaatsen voor blauwalgen, botulisme, zuurstofloosheid en vissterfte.
Wateraanvoer landelijk gezien beheersbaar
Rijkswaterstaat en de waterschappen hebben deze zomer veel maatregelen genomen om water aan te voeren en waterpeilen op niveau te houden. Zo zetten zij op heel wat plekken tijdelijke pompinstallaties in. De wateraanvoer is landelijk gezien beheersbaar, aldus de LCW. Lokaal lukt het echter niet altijd meer om voldoende water aan te voeren, ondanks de maatregelen.
Vanwege de tijdelijke toename van water in de Rijn besloot het Managementteam Watertekorten (MTW) afgelopen week bij stuw Driel-Amerongen extra water door te laten, om zo verhoging van het waterpeil van de Nederrijn te realiseren. Dat heeft positief uitgepakt. Er is meer vaardiepte voor de scheepvaart en waterschappen kunnen gemakkelijker water innemen.
Grondwater in beken als uiterste maatregel
In veel gebieden in vooral het oosten en zuiden zijn er onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater van kracht. De verboden zijn ingesteld door de drie Brabantse waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta en De Dommel en verder door de waterschappen Scheldestromen, Hollandse Delta, Limburg, Rivierenland, Rijn en IJssel, Vallei en Veluwe, Vechtstromen en Drents Overijsselse Delta. Waterschap Rivierenland en Drents Overijsselse Delta hebben hierbij deels gekozen voor een gedeeltelijk verbod waarbij alleen overdag geen oppervlaktewater onttrokken mag worden.
Om de natuur te beschermen, brengen enkele waterschappen als uiterste noodmaatregel grondwater in beken in. Daarmee wordt voorkomen dat soorten van waterdiertjes, vissen en amfibieën verdwijnen.
Verzilting in diepe delen IJsselmeer
Het lukt tot nu toe om de Lek, de bovenloop van de Hollandsche IJssel en het Amsterdam-Rijnkanaal zoet te houden. Omdat de verzilting in de monding van de Lek verminderd is door de toename van de wateraanvoer, is Rijkswaterstaat gestopt met de inzet van stuw Hagestein. Ook de chlorideconcentratie in het Volkerak Zoommeer (bij Bathse brug) bevindt zich onder de grenswaarde.
In het IJsselmeer is sprake van verhoogde chlorideconcentraties in de diepe delen rondom de Afsluitdijk. Daarom zijn schutbeperkingen bij de sluizen ingesteld om zoutindringing tegen te gaan en wordt er gericht gespuid. De chlorideconcentratie bij het innamepunt van drinkwater in Andijk ligt momenteel nog ruim onder de grenswaarde.
In het algemeen zijn er nog geen problemen met de drinkwatervoorziening. Door de droogte is het drinkwatergebruik hoger dan normaal voor de tijd van het jaar, maar dat leidt niet tot piekverbruik. De LCW noemt wel de waterkwaliteit bij innamepunten een steeds groter aandachtspunt.
(Zeer) lage grondwaterstanden I Bron: droogtemonitor LCW
LEES OOK
H2O Actueel: steeds meer maatregelen voor bescherming natuur
H2O Actueel: ‘droogte tot nu toe minder impact dan in 2018’
