Een kwart van Noord-Brabant heeft de officiële status van nationaal park gekregen. Een bekenlandschap vormt daarvan de ruggengraat. Het park is vernoemd naar de wereldvermaarde schilder Vincent van Gogh die in het gebied opgroeide en er de basis voor zijn kunstenaarschap legde.
Het idee voor het Van Gogh Nationaal Park (Van Gogh NP) werd in 2016 geboren en vier jaar later volgde de aanvraag. Dat werd nog afgewezen door de adviescommissie, maar na verandering van de criteria voor nieuwe nationale parken is het nu wel raak. De geactualiseerde status-aanvraag die Provincie Noord-Brabant in juni aanbood, is positief beoordeeld.
Daarna heeft staatssecretaris Jean Rummenie van Landbouw, Visserij, Voedselkwaliteit en Natuur de officiële status van nationaal park verleend. Dit is op 15 oktober bekendgemaakt. Het betekent het afscheid van het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen, dat onderdeel wordt van het Van Gogh NP.
Dichtbevolkte bekenmetropool
Het Van Gogh Nationaal Park is een gebied van zo’n 120.000 hectare tussen ‘s-Hertogenbosch, Helmond, Eindhoven, Tilburg en Breda (zie de impressie van het gebied). Er wonen zo'n 1,5 miljoen mensen.
Volgens de initiatiefnemers is een uniek bekenlandschap de ruggengraat van het park. De fijnvertakte beeksystemen van de Dommel en de Mark vormen in een aanzienlijk deel van het gebied de landschapsecologische ondergrond. Er wordt gesproken over een dichtbevolkte bekenmetropool. Het groene landschap is zelfs dichtbij in de centra van de grote steden, vaak dankzij de beken die door de steden stromen.
In het gebied liggen veel natuurgebieden, bij elkaar ruim 30.000 hectare. Het gaat onder andere om de Loonse en Drunense Duinen, de Kampina met de Oisterwijkse Vennen en Bossen, de Moerputten en het Bossche Broek. In het westelijk deel van Brabant zijn het Ulvenhoutse Bos, het Liesbos, de Pannenhoef en het Riels Laag opgenomen.
Impressie van het gebied met het bekenlandschap als ruggengraat I Beeld: Van Gogh NP
Eerste nationaal park nieuwe stijl
Het Van Gogh NP is het eerste nationaal park nieuwe stijl. De bedoeling is om zo’n park nadrukkelijker te verbinden met economie en samenleving dan voorheen gebeurde.
Op de site van Omroep Brabant licht operationeel directeur Frank van den Eijnden toe wat dit inhoudt. “Het is een nieuwe vorm waarin het landschap dat we met elkaar tot nationaal park benoemen, de rechten behoudt die het heeft. Dus Natura 2000-gebieden blijven dat. En landbouwgebieden blijven landbouwgebieden. Als we het ‘oude stijl’ zouden doen, dan zouden we overal belemmerende maatregelen gaan opleggen. En dat is precies wat we niet willen.”
Patrick Jansen, universitair hoofddocent ecologie aan Wageningen University & Research, vindt echter de status van nationaal park misleidend. In een artikel in NRC zegt hij dat de kwalificatie volgens de International Union for Conservation of Nature geldt voor gebieden die erg ver gaan in de bescherming van natuurlijke ecosystemen. Gebruik van mensen is alleen toegestaan als deze systemen daardoor niet veranderen.
Dat is hier helemaal niet aan de orde, aldus Jansen. “Dit is een gebied dat zelfs intensieve landbouw en bedrijventerreinen omvat. Die status wordt hier gebruikt als marketinginstrument. Het gaat niet primair om de natuur, maar om gewenste neveneffecten zoals toerisme en recreatie.”
Versterking van natuur, water, biodiversiteit en klimaat
Provincie Noord-Brabant geeft in een bericht over de statustoekenning deze omschrijving: “Het Van Gogh Nationaal Park is een gebied waar boeren en ondernemers, met bedrijven, overheden en natuurorganisaties intensief samenwerken om economische ontwikkeling, woningbouw en een vitale landbouw te koppelen aan het versterken van natuur, water, biodiversiteit en klimaat.”
Volgens de provincie wordt het gebied door de nieuwe status extra op de kaart gezet. “Het wordt een krachtige motor voor verdere gebiedsontwikkeling en een goede leefomgeving voor mens, plant en dier.”
Ruim 80 partners
Momenteel werken ruim 80 overheden, natuur- en milieuorganisaties, bedrijven, agrarische ondernemingen en andere partijen samen bij de ontwikkeling van het park. Daaronder ook de drie Brabantse waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta en De Dommel. Zij zijn al vanaf het begin betrokken bij het initiatief.
De partners experimenteren met nieuwe mogelijkheden om het gebied steeds meer te vergroenen. Hiervoor zijn vijf programma’s. Zoals Brabant Behaagt waarvan het doel is om 1.000 kilometer aan heggen, poelen en bomen op boerenland te ontwikkelen, deels in combinatie met wandelpaden. Een ander programma is Brabant Groeit, waarin wordt gewerkt aan meer groen in de stedelijke omgeving en op industrieterreinen.
Internationale visitekaart
Het Van Gogh Nationaal Park wordt volgens voorzitter Martijn van Dam een internationale visitekaart van wat Nederland aan natuur en cultuur te bieden heeft. Vincent van Gogh groeide in het gebied op in de tweede helft van de negentiende eeuw en schilderde er de Aardappeleters, zijn eerste meesterwerk. “Hier kunnen bezoekers uit binnen- en buitenland genieten van dezelfde natuur en hetzelfde mooie landschap dat Van Gogh zo inspireerde.”
In het gebied zijn er 46 Van Gogh Monumenten, zoals woningen, kerken, graven en water- en windmolens. Vanwege hun betekenis voor het leven en werk van de schilder worden ze gerekend tot buitengewoon waardevol erfgoed.
