LCW: door droogte en warmte grotere problemen met waterkwaliteit

Omdat het een week lang erg droog en warm wordt, loopt de watertemperatuur verder op. Dat heeft negatieve gevolgen voor de waterkwaliteit, waarschuwt de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). De afvoer van de Rijn is laag en van de Maas zeer laag en beide dalen nog. Waterbeheerders hebben voor de Maas regionale maatregelen genomen.

Nederlanders kunnen vanaf morgen tot en met volgende week donderdag genieten van veel zon, temperaturen rond de dertig graden en amper neerslag. Dat vertaalt zich in een toename van het neerslagtekort van gemiddeld 219 millimeter nu naar 251 millimeter over vijftien dagen, hoger dan het gemiddelde van de 5 procent droogste jaren. Volgens de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling in alweer de tiende droogtemonitor van dit jaar is er sprake van aanzienlijke variatie binnen Nederland. Zeeland, het Gelders rivierengebied en Noord-Limburg hebben de grootste neerslagtekorten.

In vrijwel het hele land nemen de problemen met waterkwaliteit toe, zoals blauwalg en botulisme. Dat leidt soms tot een negatief zwemadvies voor zwemwater. Op zich is dit gebruikelijk voor de tijd van het jaar, meldt de LCW. De commissie komt wel met de waarschuwing dat de komende dagen de temperatuur van wateren verder oplopen, met als gevolg meer problemen met de waterkwaliteit. Waterbeheerders letten op en waarschuwen waar nodig recreanten. Nog twee regionale bijzonderheden: in het Volkerak-Zoommeer neemt de blauwalg sterk toe en in het westen van het land spoelen enkele waterschappen actief door om de blauwalg te bestrijden.

Zeer lage afvoer van Maas
De afvoer van de Rijn bij Lobith is momenteel laag en van de Maas bij Sint Pieter zeer laag. De Rijnafvoer zal de komende paar dagen tijdelijk onder het LCW-criterium van 1.100 kubieke meter per seconde voor augustus uitkomen. Daarna neemt de afvoer weer toe omdat het de voorbije dagen regende in het zuidelijk stroomgebied, om vervolgens weer langzaam te dalen. De afvoer blijft voldoende om in de watervraag te voorzien.

De Maasafvoer bedraagt op het ogenblik ongeveer 25 tot 30 kubieke meter per seconde en daalt langzaam tot rond het LCW-criterium van een driedaags gemiddelde van 25 kubieke meter per seconde. De vraag is groter dan het aanbod maar de situatie blijft beheersbaar door regionale maatregelen van waterbeheerders, aldus de LCW. In de rivier staan diverse stuwpanden extra hoog en wordt waterbesparend geschut. Verder zijn stuwen in de Maas zoveel mogelijk lekdicht gemaakt en worden desgewenst pompgemalen ingezet om schutverliezen te compenseren. De afvoeren van de Maas en de Rijn zijn volgens de LCW ook voldoende voor de inname van oppervlaktewater voor de drinkwatervoorziening.

Verlichting door regenachtige periode
In het algemeen zorgde het regenachtige weer in juni en juli (vooral in de eerste helft van deze maand) voor verlichting van de droogte. Landbouw en natuur profiteerden hiervan. De komende twee weken neemt de watervraag voor gewassen weer sterk toe. De LCW verwacht dat dit de groei van gewassen remt op de zuidwestelijke eilanden en de hogere zandgronden. In het zuiden waar het relatief weinig heeft geregend, is er veel aandacht voor de aanvoer van voldoende water naar natuurgebieden als het Peelgebied.

Maatregelen die waterschappen en Rijkswaterstaat hebben genomen, worden gehandhaafd. Het gaat onder meer om opzetten van waterpeilen, vasthouden van water, waterbesparend schutten en instellen van beregeningsverboden. De waterbeheerders houden de situatie goed in de gaten.

Onttrekkingsverboden nog van kracht
De grondwaterstanden hebben zich de laatste twee maanden in veel delen van het land behoorlijk hersteld van de kurkdroge periode daarvoor. Er zijn wel regionaal duidelijke verschillen. De grondwaterstanden zijn vooral nog laag op de hoge zandgronden in het midden, oosten en zuiden. Hier is het in een aantal gebieden nog altijd niet toegestaan om oppervlaktewater te onttrekken. Hetzelfde geldt voor grondwater in de omgeving van enkele Natura 2000-gebieden.
Om het grondwater aan te vullen en tevens te voorzien in de watervraag. zijn regionale wateren zoveel mogelijk opgezet.

Rijkswaterstaat stuurt het peil van het IJsselmeer en Markermeer nu op 17,5 centimeter onder NAP. Op een aantal locaties in het land wordt waterbesparend geschut om water vast te houden. Dit gebeurt behalve bij de Maas onder andere bij het kanaal Gent-Terneuzen, het Julianakanaal en het Albertkanaal. Hierdoor kunnen schepen wat langer moeten wachten.

Laatste stand van zaken bij waterschappen
De onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater en soms grondwater die in het voorjaar waren ingesteld, gelden meestal nog. Hier een kort overzicht van wat waterschappen sinds half juli nog meer vertellen op hun eigen site. Niet alle waterschappen zijn genoemd; sommige hebben al een tijdje niets nieuws over droogte gemeld.

• Aa en Maas: Ondanks de neerslag van de afgelopen weken zijn veel beken en sloten al drooggevallen. Dit gebeurt elk jaar in de zomerperiode. Het waterschap verdeelt selectiever het via de Maas aangevoerde water, om schade aan kwetsbare natuur te voorkomen. Dit houdt in dat de ‘kraan’ naar enkele beken in het gebied Beneden Aa, Boven Aa en Raam is dichtgezet. In de droogvallende Strijpse Beek worden morgenochtend (5 augustus) vissen overgezet naar de Sambeekse Uitwatering. De reddingsactie is een initiatief van Sportvisserij Zuidwest Nederland en het waterschap. Zij schakelen de hulp van een beroepsvisser in.

• De Dommel: Laat weten dat ondanks het wisselvallige weer van de afgelopen weken de droogte nog niet voorbij is. De grondwaterstanden blijven vooral op de hoge zandgronden in het werkgebied laag voor de tijd van het jaar. Omdat het erg warm wordt, neemt de verdamping toe waardoor beken en sloten kunnen droogvallen. Dat gevaar dreigde al in de Reusel in Landgoed de Utrecht. Om de bijzondere natuur in deze beek te beschermen, is het waterschap op 30 juli begonnen met het pompen van een laagje overlevingswater uit een nabijgelegen grondwaterput.

• De Stichtse Rijnlanden: Sinds 1 juli is het op de zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug verboden om water te halen uit sloten en weteringen. Dit verbod blijft van kracht, omdat de regen in juli niet heeft gezorgd voor extra water in de sloten.

• Delfland: Voor veel zwemplassen die het hoogheemraadschap controleert, geldt momenteel een waarschuwing of (voor één plas) een negatief zwemadvies wegens blauwalg.

• Drents Overijsselse Delta: Meldt op 22 juli dat de watersituatie in het werkgebied verder is gestabiliseerd als gevolg van de neerslag in combinatie met het bewolkte weer. Het waterschap kan voldoende water aanvoeren om aan de watervraag te voldoen. Naar verwachting blijft dit voorlopig zo. De grondwaterstanden zijn overwegend normaal voor de tijd van het jaar.

• Hunze en Aa’s: Komt op 27 juli met precies dezelfde boodschap als Drents Overijsselse Delta.

• Noorderzijlvest: Ondanks het verwachte droge en warme zomerweer in de komende dagen is er voldoende water beschikbaar vanuit het IJsselmeer. De inlaatcapaciteit van Noorderzijlvest is weer beperkt opengezet op ongeveer een kwart van de capaciteit. Het waterschap brengt de waterpeilen van de boezems en de polders in het noordwesten en noordoosten van het werkgebied terug naar het normale zomerpeil. Eerder waren zij nog hoger opgezet.

• Rijn en IJssel: Verwacht gezien de huidige weersvoorspellingen dat het aantal locaties met blauwalg toeneemt tot half augustus. Het waterschap roept verder bewoners op om slim en zuinig om te gaan met grondwater.

• Rivierenland: Meldt dat deze week meer water wordt aangevoerd vanuit de rivieren. Ook houdt het waterschap hoge peilen aan.

• Scheldestromen: Stelt in verband met de droogte gratis een overschot van zoet water uit de Reigerbergsche- en Eerste Bathpolder bij Rilland beschikbaar aan agrariërs die aangrenzende percelen hebben buiten dit gebied. De tijdelijke maatregel geldt van 27 juli tot 15 oktober.

• Vechtstromen: Het neerslagtekort loopt in het werkgebied verder op. Op de hoge zandgronden vallen waterlopen droog. Stuwen staan hoog ingesteld om water vast te houden. Hieraan draagt ook gericht maaien bij.

• Wetterskip Fryslân: Door het regenachtige weer zijn de droogteproblemen in Friesland en een deel van het Groninger Westerkwartier opnieuw verminderd. Op de meeste locaties is de grondwaterstand eind juli 10 tot 20 centimeter hoger dan in 2019 rond deze tijd. In de westelijke helft van het werkgebied blijven de grondwaterstanden laag. Het wetterskip houdt nog steeds hogere waterstanden aan in de Friese meren en kanalen en waar mogelijk in de poldersloten en vaarten.

Neerslagtekort op Kaart 4 augustus