Met speciale maatregelen lukt het agrariërs in het Zuid-Limburgse Heuvelland om meer water op hun percelen vast te houden. Ze dragen daarmee ook bij aan het verminderen van wateroverlast in lager gelegen dorpen. Dat blijkt uit de praktijkproeven die een aantal landbouwers samen met Waterschap Limburg en Wageningen University & Research uitvoerde.
De praktijkproeven zijn onderdeel van het programma Water in Balans, waarmee Waterschap Limburg wateroverlast als gevolg van klimaatverandering wil verminderen. Samen met de WUR, de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) en de Provincie Limburg is in 2020 een aantal maatregelen uitgetest om extra water vast te houden op hoger gelegen landbouwpercelen. Zes agrariërs deden daaraan mee.
Josette Van Wersch"We zien dat het werkt", zegt bestuurder Josette van Wersch. "Er is echt sprake van een vlekwerking: steeds meer agrariërs zijn enthousiast en willen meedoen, ook met meerdere maatregelen tegelijk. Zij voelen zelf ook de gevolgen van klimaatverandering."
Samen met boeren zoekt het waterschap naar maatregelen bedacht die zonder al te veel aanpassingen uitgevoerd kunnen worden. Een aantal daarvan draagt duidelijk bij aan de doelstelling om 10 millimeter extra water vast te houden en leidt daarnaast tot meeropbrengsten van 3 tot 7 procent, aldus het rapport.
Maisteelt
Zo leverde de aanleg van aardappeldrempels en het verruigen van aardappelruggen ruim 5 millimeter extra waterberging op. "Dat zorgt ook voor betere waterinfiltratie in de bodem", aldus Van Wersch, die benadrukt dat 10 millimeter een streefgetal is. "Voor de teler betekent dat een meeropbrengst in een droog jaar: een win-win."
Bij de maisteelt zorgt het zaaien in ruitverband, met een kortere afstand tussen de rijen, er tevens voor dat mineralen beter worden opgenomen. Maisteelt is met name in het voorjaar gevoelig voor waterafspoeling en dat moet door deze alternatieve zaaimethode voorkomen worden.
Volgens het waterschap zijn de eerste resultaten positief, maar precieze getallen hebben deze praktijkproeven nog niet opgeleverd. Die volgen mogelijk uit verdiepende experimenten op Proefboerderij Wijnandsrade. Ook worden dit jaar weer een aantal praktijkproeven gehouden.
Extreme buien
Het programma Water in Balans richt zich niet alleen op het landelijk gebied, maar ook op het stedelijk gebied, het watersysteem en de eigen woning. "Het zijn vier knoppen om aan te draaien", aldus Van Wersch. "En het liefst allemaal tegelijk. Bewoners kunnen wateroverlast bijvoorbeeld beperken door schotjes voor de deur of zandzakken te plaatsen."
De schade in Zuid-Limburg door de extreme buien van de afgelopen dagen toont volgens haar aan hoe hard dat nodig is. "Daar zijn we wel van geschrokken", erkent de bestuurder. "Die buien hadden een intensiteit van zo’n 100 millimeter, dat is het drie- of viervoudige van wat er normaal valt. We zijn nu hard aan het nadenken of onze maatregelen wel toereikend zijn en of we misschien moeten versnellen."
MEER INFORMATIE
Verslag praktijkproeven landbouwpercelen
Programma Water in Balans
H2O-bericht: Limburg komt met negen maatregelen voor klimaatrobuust watersysteem
H2O-bericht: Waterschap Limburg stimuleert met filmpjes boeren meer water vast te houden
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.