Het grote spaarbekken De Gijster in de Brabantse Biesbosch is de afgelopen jaren flink aangepakt en functioneert nu weer als vanouds. Diepe delen zijn opgevuld en ondiepe delen aan de rand verwijderd. Evides Waterbedrijf en in bescheiden mate ook Brabant Water gebruiken het water in het bekken voor vooral de drinkwatervoorziening.
In twee jaar tijd is 1,9 miljoen kubieke meter grond verzet om de uit 1979 stammende spaarbekken volgens het oorspronkelijke ontwerp te herstellen. De drie schepen die hiervoor werden ingezet, waren speciaal aangepast om het werk in het Natura 2000-gebied goed te kunnen doen. De Gijster is onder handen genomen om hoge waterkwaliteit en extra leveringszekerheid te kunnen blijven bieden.
Na een voorbereidingsfase van twee jaar gingen de omvangrijke werkzaamheden in 2018 van start en werden ze eind juni afgerond. De Sliedrechtse waterbouwer Van den Herik voerde het werk uit. Formeel ging de opdracht uit van Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch (WBB), waarvan Evides Waterbedrijf en Brabant Water eigenaar zijn. Zij zijn samen verantwoordelijk voor drie spaarbekkens in de Biesbosch, waarin Maaswater wordt opgeslagen. Naast De Gijster — de grootste van de drie — gaat het om Honderd en Dertig en Petrusplaat (vlak bij het Biesbosch MuseumEiland). De werkwijze met de grote geschakelde spaarbekkens wordt als uniek in Nederland omschreven.
Evides trad bij het project op als gedelegeerd opdrachtgever. Het bedrijf exploiteert de bekkens en gebruikt 97 procent van het water om er zowel drink- als industriewater van te maken. Evides levert drinkwater aan 2,5 miljoen consumenten In Zeeland, het zuidwesten van Zuid-Holland en op de Brabantse Wal. Het resterende deel van het water wordt benut door Brabant Water.
Grote voorgezuiverde watervoorraad
De hoofdfunctie van De Gijster is voorraadvorming; gemiddeld zo’n 40 miljoen kubieke meter water. Als Evides tijdelijk geen water uit de Maas kan halen omdat de waterkwaliteit slecht of de afvoer erg laag is, kan met het water uit het reservoir een aaneengesloten periode van twee maanden worden overbrugd. Het water wordt in De Gijster op een natuurlijke manier voorgezuiverd.
Deze functie raakte echter langzaam in de knel door veranderingen in de loop van de tijd. Diepe delen waren te diep geworden en ondiepe delen aan de zijkanten juist te ondiep. Het aantal van de voor de voorzuivering nuttige quaggamosselen ging achteruit, omdat zij baat hebben bij steile oevers. Er bestond zelfs het gevaar van een massale sterfte van de mosselen door het droogvallen van de oeverzone. Een ander probleem voor de waterkwaliteit was algengroei in de zomer.
Grond gestort in te diepe delen
Tijdens het project is De Gijster meer genivelleerd op basis van de situatie van vroeger. Van den Herik groef eerst de ondiepe strook af. De waterbouwer haalde zo’n 1,9 miljoen kuub grond weg en stortte die vervolgens in de te diepe delen. Het diepste punt lag in 2018 op ongeveer 20 meter onder NAP en nu op circa 14 meter onder NAP. Het waterniveau in het spaarbekken is 6,5 meter boven NAP. Door de ingrepen is de water- en luchtcirculatie in het hele bekken verbeterd en de bruikbare watervoorraad met 1,9 miljoen kubieke meter toegenomen.
Van den Herik zette voor het project twee kraanschepen en een cutterzuiger in. De vaartuigen zijn speciaal aangepast om de rust in het natuurgebied niet te verstoren en waterverontreiniging te vermijden. Zo is de brandstofvoorziening veranderd en de coating verwijderd. Het was een uitdaging om de schepen over land en water in het afgesloten spaarbekken te krijgen en uiteindelijk weer weg te halen. Transportbedrijf Mammoet heeft luchtzakken gebruikt om de twee kraanschepen — met elk een gewicht van duizend ton — rollend te verplaatsen.
Nieuw waterinnamepompstation
Met de voltooiing van dit project is het nog niet helemaal gedaan bij De Gijster. Het bedrijf Van de Ven bouwt momenteel een nieuw waterinnamepompstation aan de oostzijde van het spaarbekken, gelegen aan de oever van de Bergsche Maas. Het rivierwater gaat straks door drie ondergrondse leidingen van het pompstation naar het bekken. Deze leidingen van elk ongeveer anderhalve kilometer worden aangelegd door de combinatie Denys en Van Oord. Volgens planning moeten deze werkzaamheden aan het eind van dit jaar gereed zijn.
MEER INFORMATIE
Gezamenlijk bericht van WBB, Evides en Van den Herik
Informatie over de drie Biesboschspaarbekkens
Korte video over het verloop van het project
H2O-bericht over investeringen door Evides
H2O-vakartikel (2019) over het voedselweb in de bekkens
H2O-vakartikel (2018) over quaggamosselen in De Gijster
