Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en de waterschappen gaan de komende vijf jaar door met het onderzoek naar sporen van het coronavirus in het rioolwater. De bedoeling is om vrij snel dagelijks monsters te nemen bij alle rioolwaterzuiveringsinstallaties. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om het onderzoek breder in te zetten.
Over de verlenging en uitbreiding van het rioolwateronderzoek is donderdag een bestuursovereenkomst afgesloten. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Unie van Waterschappen en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hebben hierin afspraken voor een periode van vijf jaar gemaakt. Het ministerie investeert ongeveer 20 miljoen euro in het uitbreiden van de metingen.
Vroege signalering
Het RIVM is samen met het kenniscentrum STOWA en de waterschappen in maart 2020 gestart met de metingen naar sporen van Covid-19 in het rioolwater. Deze metingen worden beschouwd als een belangrijke aanvulling op andere onderzoeken naar de verspreiding van het coronavirus.
Het rioolwateronderzoek dient als vroeg signaleringssysteem en geeft ook inzicht in de verschillende virusvarianten. In het coronadashboard van de rijksoverheid is te vinden hoeveel virusdeeltjes er gemiddeld per honderdduizend inwoners in rioolwater zitten. Ook wordt voor elke gemeente en elke veiligheidsregio het gemiddelde aantal vermeld.
In verband met de bestuursovereenkomst bracht demissionair minister Hugo de Jonge van VWS op donderdag 8 april een werkbezoek aan rioolwaterzuivering Leiden Zuidwest en waterlaboratorium Acquon. Volgens De Jonge zijn de metingen naar de verspreiding van Covid-19 een belangrijke extra check op het reguliere testen. “Zo kunnen we het virus in al zijn varianten scherp in de gaten houden, ook als het een periode minder om zich heen lijkt te grijpen. Via rioolwater kan het virus namelijk al worden opgespoord voordat mensen klachten krijgen.”
Naar dagelijkse bemonstering
Het meten wordt door het ministerie van VWS omschreven als een grote logistieke operatie. Vanuit alle 314 rioolwaterzuiveringsinstallaties worden er wekelijks monsters van ongezuiverd rioolwater gestuurd naar het laboratorium van het RIVM. Bij driekwart van de rwzi’s worden twee of meer monsters per week genomen volgens de Unie van Waterschappen. De frequentie wordt nu verder opgevoerd naar een dagelijkse monsterafname bij elke rioolwaterzuivering. De verwachting is dat dit tegen het eind van het jaar logistiek mogelijk is.
Hierdoor kan op termijn een signaalwaarde worden gekoppeld aan de metingen. De Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) krijgt dan een signaal, als de virusmetingen van het riool een ander beeld laten zien dan de testen in de teststraat. Onderzoek zal in dat geval moeten uitwijzen wat er aan de hand is en of extra acties nodig en mogelijk zijn.
Onderzoek breder ingezet
Het rioolwateronderzoek wordt momenteel behalve voor metingen van het coronavirus ook gebruikt voor het monitoren van ziekteverwekkers, zoals bacteriën die ongevoelig zijn voor antibiotica. De bedoeling is om het onderzoek breder in te zetten. Het RIVM en de waterschappen gaan de mogelijkheid verkennen om onder andere medicijn- en drugsresten, microplastics en bestrijdingsmiddelen te meten. Dan kan het rioolwater dienen als een soort graadmeter voor de gezondheid van de bevolking.
Rioolwateronderzoek heeft veel potentie, benadrukt voorzitter Rogier van der Sande van de Unie van Waterschappen naar aanleiding van de ontwikkelingen. “Wij zetten ons volop in om deze ‘big brown data’ te helpen ontsluiten.”
MEER INFORMATIE
Toelichting door ministerie van VWS
Bericht van Unie van Waterschappen
Rioolwatermeting in coronadashboard
H2O-interview met Gertjan Medema (KWR)
H2O Actueel: Waterschappen gaan rioolwater dagelijks meten voor coronadashboard
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.