Een klimaatbestendig beekdal kan overstromingen misschien niet voorkomen, maar wel minder heftig maken. Daarvoor moet het hele stroomgebied aangepakt worden, zegt voorzitter Ernest de Groot van de Community of Practice (CoP) Beken en Rivieren. In Limburg willen de overheden snel een nieuw waterplan om de problemen aan te plakken.
Ernest de Groot"Ik ben wel een beetje jaloers op Limburg", zegt Ernest de Groot, in het dagelijks leven bestuurder van het Brabantse buurwaterschap Aa en Maas. "Ze zijn daar al heel goed bezig met beekdalontwikkeling. Maar voordat het water het beekdal bereikt, heeft het al een hele weg afgelegd. Ook bovenstrooms moet je daarom maatregelen treffen."
De Groot is voorzitter van de Community of Practice (CoP) Beken en Rivieren van STOWA, die zich ten doel stelt kennis en ervaring over deze wateren te verspreiden. Het gaat dan onder andere over de gevolgen van de klimaatverandering voor beekdalen, die vaak onvoldoende ingericht zijn op langdurige droogte en kortstondige wateroverlast, zoals de overstromingen in Limburg afgelopen week bewijzen.
Tegen zulke buien kun je eigenlijk niet op, moet ook De Groot erkennen. Wat volgens hem wel kan is de piek vertragen en afvlakken door water te bufferen in de zogenaamde droogdalen van het Heuvelland. "Overlast is er geheid, de kunst is het water te remmen."
Praatplaat klimaatbestendig beekdallandschap | Illustratie CoP Beken en Rivieren
Waterparkeerplaats
De ‘Praatplaat klimaatbestendig beekdallandschap’ van het CoP brengt het beekdal in beeld als een systeem waarin alles met elkaar samenhangt. Bovenstrooms, op de hoge gronden, wordt het water in deze visie zoveel mogelijk vastgehouden, door de sponswerking van de bodem te herstellen. Benedenstrooms gaat het erom het water te bufferen en uiteindelijk af te voeren.
"Zo’n buffer is een soort waterparkeerplaats op een plek waar het geen kwaad kan", legt de voorzitter uit. "Je houdt het water eerst vast en laat het vervolgens gecontroleerd gaan. Daarmee win je tijd en ruimte."
In het stedelijk gebied zou het al 'een slokje op een borrel' schelen als iedereen een regenton zou hebben, stelt hij. "Of infiltratiekratten plaatst bij de aanleg van een terras. In België is bij nieuwbouw regenopvang al verplicht."
Beekdalbrede aanpak
De ‘beekdalbrede aanpak’ is ook een van de negen maatregelen die Waterschap Limburg en de provincie vorig jaar zomer presenteerden om het watersysteem klimaatrobuust te maken. Samen met boeren wordt momenteel onderzocht hoe water op de hogergelegen akkers beter vastgehouden kan worden en er zijn al een aantal buffers aangelegd.
Dat moeten er meer worden, denkt De Groot. "Dan komt het beekdal ook ten goede. Dat kost geld en tijd en iedereen heeft zijn bordje wel vol. Maar de klimaatverandering lijkt nu harder te gaan dan de klimaatadaptatie, dus misschien moet er toch een tandje bij."
Het is een nationale opgave om de beekdalen in Limburg en elders in het land voldoende robuust te krijgen, aldus het waterschap. Het gaat met de andere regionale overheden in gesprek met het nieuwe kabinet om na te gaan wat nodig is om het watersysteem klimaatrobuuster te maken. Hiervoor wordt een Waterplan Limburg snel uitgewerkt. Het gaat volgens de allereerste inschattingen om honderden miljoenen voor de komende tien jaar.
Het Waterschap Limburg benadrukt dat met name de beken meer aandacht vergen. "Dat is een nieuw element in de aanpak, maar hierbij geldt: elke druppel telt." Verder willen de bestuurders dat er met een 'helikopterview' naar de waterproblemen wordt gekeken. "Met één project ben je er niet", zei gedeputeerde Lia Roefs. Daarbij moet ook over de grens worden gekeken, gezien de problemen in Duitsland en België en de gevolgen daarvan voor Limburg, waar water uit de Ardennen en de Eifel samenkomt. Dijkgraaf Patrick van der Broek: "We kennen Limburg als het hoogste punt van Nederland, maar het is het laagste punt van de Euregio Maas-Rijn."
MEER INFORMATIE
Praatplaat klimaatbestendig beekdallandschap
Visie beekdalontwikkeling Limburg
H2O-bericht: Peter Glas: de weerbaarheid moet omhoog, de kwetsbaarheid omlaag
H2O-bericht: Limburgse boeren houden water op hooggelegen akkers al beter vast
H2O-bericht: Limburg komt met negen maatregelen voor klimaatrobuust watersysteem
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.