Waterschap Rivierland gaat de komende jaren elf slimme visliften plaatsen in het oostelijk deel van de Linge. Hierdoor kunnen vissen de hele rivier afzwemmen. Tegelijkertijd zet het waterschap een stap vooruit bij de digitalisering.
Het gaat om de Smart Vislift, waarbij een grote rol is weggelegd voor data science. Het bedrijf Vislift bv heeft deze ‘zelfdenkende’ vispassage ontwikkeld in samenwerking met Waterschap Rivierenland. Het eerste exemplaar hiervan is een jaar geleden geplaatst langs de Midgraaf in de buurt van de Brabantse plaats Almkerk. De innovatie wordt nu op grotere schaal toegepast bij de Boven-Linge, gelegen tussen het Pannerdensch Kanaal (vlak bij de Duitse grens) en Tiel. Hier komen op zeven locaties elf slimme visliften te liggen.
Bjorn Prudon
In de eerste planperiode van de Kaderrichtlijn Water zijn al vispassages aangebracht in de Beneden-Linge, vertelt Bjorn Prudon, adviseur innovatie en energie bij Waterschap Rivierenland. “Dat is het deel van de Linge tussen Gorinchem en Tiel. Nu komt in de tweede planperiode de vismigratie in het oostelijk deel van de rivier aan de beurt. Als hier alle visliften zijn geplaatst, kunnen vissen zwemmen over het hele traject naar de Merwede.”
Beter inzicht in vismigratieroutes
Het wordt volgens Prudon interessant om te zien welke vissoorten dat ook inderdaad doen. “Gaan zij van a naar b naar c en verder? Of nemen vissen een afslag en zien we ze niet meer terug? We hebben keurig vismigratieroutes op papier gezet, maar werken ze ook? Dat is een vraag die bij alle waterschappen speelt. De slimme visliften brengen het inzicht hierover een stuk dichterbij.”
John van Boxel
Met behulp van de digitale snufjes in de passages wordt een online systeem in de Linge gecreëerd, waardoor de gang van vissen door de rivier op de voet te volgen is. Ook verzamelen de visliften veel informatie over onder andere waterkwaliteit en -temperatuur. Bedenker John van Boxel van Vislift bv spreekt van een primeur. “Zoiets bestaat wereldwijd nog niet. Het wordt feitelijk een systeem met meetstations dat een enorme bijdrage levert aan het voldoen van de monitoringsverplichting in de Kaderrichtlijn Water.”
Voor Waterschap Rivierenland is dit een stap vooruit bij de digitalisering, merkt Prudon op. “Ik zeg wel tegen collega’s: de vislift is een slimme stuw die ook aan vismigratie doet. Het is voor ons als waterbeheerder erg interessant dat we op verschillende plekken in een rivier automatisch allerlei gegevens kunnen verzamelen. Hiermee kunnen wij voorspellend te werk gaan. Dit kan een vliegwiel zijn voor het ‘zoveel meer’ met data.”
Soort wenteltrap voor vissen
De Smart Vislift heeft een ronde ufo-achtige vorm en is gemaakt van gerecycled kunststof materiaal. Vissen gaan via een soort wenteltrap naar boven en komen er dan weer uit. De passage is volgens Van Boxel geschikt voor alle soorten vissen, van kleine poldervisjes tot grote soorten. “We zagen deze week in Almkerk veel possen en bittervoorns tegelijk voorbijkomen. Dat is echt nieuw met de huidige wateromstandigheden. Door de kunstmatige intelligentie in de vislift wordt de stroomsnelheid periodiek aangepast aan langzame en snelle zwemmers. Maar het belangrijkste is dat er ook met fluctuerende waterstanden altijd de juiste stroomsnelheid in de vispassage aanwezig is. Tevens heeft de vislift een waterbesparende functie. Daarom kan er in droge tijden toch migratie plaatsvinden zonder water te verspillen.”
Van Boxel wijst nog op een ander pluspunt. “Waterschappen leggen veel natuurvriendelijke oevers in polderhabitats aan. Vissen moeten die plekken wel kunnen bereiken. De slimme vislift maakt dat mogelijk omdat die eenvoudig te plaatsen is.”
Nieuwe standaard?
Anderhalf jaar geleden stond de innovatie nog in de kinderschoenen, vertelt Prudon. “Toen John met het idee bij mij aanklopte, was dit niet veel meer dan een schets op papier. We hebben toen snel een pilot bij Almkerk gerealiseerd. Binnen een paar weken konden we zien dat er vis doorheen kwam en niet zo’n klein beetje ook. De grootste uitdaging in mijn job is om een innovatieproject als dit te verheffen tot de nieuwe standaard.”
Van Boxel heeft daar vertrouwen in. “Wij hebben vijfhonderd testen gedaan, waarbij we vooral nog hebben gesleuteld aan de online meetmethoden en het schoonhouden van de sensoren. Externe onderzoekers zeggen dat dit de beste vispassage op de markt is. Ik durf nu wel te zeggen dat bestaande vispassages onvoldoende presteren.” Het was volgens Van Boxel zeker niet steeds een succesverhaal. “Er waren genoeg momenten dat het even niet leek te gaan lukken. Het hielp dat behalve Waterschap Rivierenland ook Aa en Maas en Scheldestromen inmiddels een vislift hebben geplaatst.”
De Smart Vislift is een van de drie genomineerde projecten in de nieuwe categorie Digitale transformatie van de Waterinnovatieprijs. De uitslag wordt morgen tijdens het Waterinnovatiefestival bekendgemaakt. “Spannend”, bekent Van Boxel. “Winst zou voor mij als uitvinder de kroon op het werk zijn.” De innovatie heeft nu al niet te klagen over een gebrek aan belangstelling, zegt Prudon. “Als we samen de prijs winnen, zal de interesse alleen nog maar toenemen.”
Update
De Smart Vislift is in de smaak gevallen bij de jury van de Waterinnovatieprijs. Vislift bv en Waterschap Rivierenland wonnen in de categorie Digitale transformatie.
MEER INFORMATIE
Bericht Waterschap Rivierenland
Werking van Smart Vislift
Plaatsing van vislift bij Almkerk
Nominaties voor Waterinnovatieprijs
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.