Overheid, landbouw en de vereniging van waterbedrijven Vewin hebben een overeenkomst gesloten om in circa veertig grondwaterbeschermingsgebieden de uitspoeling van nitraat terug te dringen. Doel is om in de gebieden de kwaliteit van het grondwater zo te verbeteren dat wordt voldaan aan de nitraatnorm.
Het akkoord gaat 1 januari in. Het is getekend door boerenorganisatie LTO, Interprovinciaal Overleg (IPO), de vereniging van waterbedrijven Vewin en de ministers van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Infrastructuur en Waterstaat. Gezamenlijk stellen ze vast dat er extra inzet nodig is om de nitraatuitspoeling terug te dringen.
“Bij veel grondwaterwinningen, waar water opgepompt wordt om drinkwater van te maken, wordt te veel nitraat aangetroffen. Berekeningen laten zien dat in circa veertig grondwaterbeschermingsgebieden de nitraatnorm in het uitspoelingswater uit de wortelzone op termijn wordt overschreden of dreigt te worden overschreden,” verklaren ze in een persbericht.
Kritisch rapport
Die constatering sluit aan bij de bevindingen van de Commissie voor de milieueffectrapportage die eerder deze maand in een kritisch rapport vaststelde dat de maatregelen die worden voorgesteld in het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018 -2022) onvoldoende zijn om de gestelde milieudoelen van de Nitraatrichtlijn, Grondwaterrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water te halen. Mat name in de zuidelijke zandgebieden blijft voorlopig te veel nitraat in het grondwater aanwezig, aldus de Commissie m.e.r.
De partijen die nu het bestuursakkoord hebben getekend zijn overeengekomen dat niet wordt gekozen voor aanscherpen van regels, maar voor een vrijwillige benadering gebaseerd op beter bodembeheer en vakmanschap van de boer. Daarmee wordt niet gekozen voor een verplichte aanpak, daar waar Vewin dit jaar wel toe heeft opgeroepen bij de bescherming van drinkwaterbronnen. Over het zesde actieprogramma Nitraatrichlijn werd onder meer gezegd: “Er zijn veel afspraken op vrijwillige basis. Dat werkt in de praktijk niet.”
'Mooi akkoord'
Toch is de koepelorganisatie van de drinkwaterbedrijven nu blij met de overeenkomst. “Het is een mooi akkoord,” zegt een Vewin-woordvoerder. “Er is afgesproken dat bij onvoldoende voortgang alsnog aanscherping van de regels komt. Die bepaling is op aandringen van Vewin in het akkoord opgenomen. Dat is voor ons een stok achter de deur en ook de reden waarom we onze handtekening hebben gezet.”
Om de vinger aan de pols te houden wordt de voortgang geëvalueerd. Voor 1 april 2019 moeten de betrokken provincies deze in beeld brengen en als blijkt dat de doelen niet worden gehaald volgt overleg over ‘noodzakelijke acties’ om ‘nitraatgerelateerde knelpunten’ op te lossen.
In overleg met boeren
Afgesproken is onder meer dat per gebied gezamenlijk geanalyseerd wordt hoe hoog nitraatconcentraties zijn, wat de oorzaken daarvan zijn en welke maatregelen genomen worden om deze concentraties te verlagen, aldus de persverklaring. Dat gebeurt in overleg met de boeren. Inzet daarbij is vermindering van de nitraatuitspoeling maar met behoud van goede (financiële) bedrijfsresultaten op de agrarische bedrijven.
Dat kan, zo is gebleken in een aantal projecten op zandgronden. In het nu getekende bestuursakkoord wordt daar naar verwezen: “Er wordt voortgebouwd op succesvolle lopende initiatieven in de regio zoals Vruchtbare Kringloop in Gelderland en Boeren voor Drinkwater in Overijssel, waarbij de nitraatuitspoeling is verminderd en de gewasopbrengsten zijn toegenomen.”
De ambitie is om deze projecten in de veertig grondwaterwinningsgebieden uit te bouwen. Begin 2018 wordt bekend in welke gebieden de aanpak van start gaat.
WAT WE EERDER SCHREVEN OVER NITRAATUITSPOELING IN HET GRONDWATER:
De Adviescommissie Water is in een advies aan minister Cora van Nieuwenhuizen uiterst kritisch over de manier waarop het grondwater wordt beheerd: Grote zorgen over kwaliteit grondwater
De maatregelen die worden voorgesteld in het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn zijn onvoldoende om de gestelde milieudoelen van de Nitraatrichtlijn, Grondwaterrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water in heel Nederland op tijd te halen, aldus de Commissie m.e.r.: Nitraatprogramma ontoereikend, doelen worden niet gehaald
De vereniging van waterbedrijven, Vewin, wil af van vrijwillige afspraken: Vewin vraagt kabinet nu drinkwaterbronnen te beschermen met harde maatregelen
De kwaliteit van het grondwater in de zandgebieden waar melkveehouders meedoen aan het project ‘Boeren voor Drinkwater’ is aanzienlijk verbeterd. Door verlaging van het nitraatoverschot op de bedrijven neemt de nitraatconcentratie in het bovenste grondwater gestaag af: Project 'Boeren voor Drinkwater' brengt norm Kaderrichtlijn Water dichterbij
Het vakartikel: Landbouw en drinkwaterwinning kunnen goed samengaan
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.