Geïnspireerd door een Kamerbrief van minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening probeert Phebe Kloos met hydrologen-in-spé water een stem te geven.
door Phebe Kloos
Phebe Kloos‘Ik vind water een stem geven vaag, wie of wat is water? Wie of wat kan dit vertegenwoordigen?’, schrijft een student met groene stift op een blauwe post-it. Op de Hogeschool Van Hall Larenstein verken ik samen met studenten de uitdagingen en kansen van het geven van een stem aan water. Voor deze student een troebel terrein, terwijl het zelfs onze bureaucratie in is gesijpeld. Minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening stelt in zijn ruimtelijke ordeningsbrief aan de Tweede Kamer dat de kwaliteit van zoetwater onvoldoende is en verder dreigt te verslechteren. Er moet, schrijft hij, weer ‘geluisterd’ worden naar wat de bodem en het water ‘te vertellen hebben’.
En met wie is het nou beter luisteren dan met ruimdenkende studenten? In dit geval niet zomaar studenten: blauwe studiebollen die aan Van Hall Larenstein en Wageningen University & Research een opleiding volgen als Land- en Watermanagement. In feite onze hydrologen-in-spé.
Zachte en harde stemmen
Ik vertel ze dat er in de praktijk op twee manieren stem gegeven kan worden aan water: via een ‘zachte’ en een ‘harde’ route. De termen zacht en hard leen ik uit de publicatie Ongevraagd Advies: Rechten voor het water ontwikkeld door Waterschap De Dommel. In de zachte route vertegenwoordigd een mens het water tijdens een bijeenkomst of overleg. Zo nodigt bijvoorbeeld de Embassy of Water in Eindhoven jaarlijks iemand uit om de stem te vertegenwoordigen. Deze persoon sluit aan bij waterdialogen, houdt een persconferentie of spreekt namens de IJssel in bij gemeenteraadsvergaderingen.
In de harde route wordt getracht water stemrecht te geven. Om via juridische rechten ‘ruimte voor water’ af te dwingen. Een Nederlands voorbeeld is de Limburgse stichting Maas Cleanup die zich met Maas in de wet inzet om rechten van de Maas wettelijk te verankeren. Door de Maas de status van rechtspersoon toe te kennen, hopen de vertegenwoordigers dat inherente rechten, zoals het recht om vrij van afval te stromen, worden gewaarborgd.
Laat me met rust
Een hydroloog-in-spé kijkt bedenkelijk en brengt in dat het overbodig is om tijdens een vergadering iemand te laten spreken namens het water. Een waterschapper weegt toch al de belangen van water af en zo is water toch al vertegenwoordigd? Ik vind dat hij een goed punt inbrengt en vraag hem deze te noteren op het vel ‘uitdagingen’.
Hierop stroomt het vel vol met gekleurde post-its. Zo zijn ze benieuwd hoe je naast rechten ook de plichten borgt. Hoe je onderscheid kan maken tussen verschillende watergangen (tussen grondwater dat een beek voedt of een beek die een rivier voedt). Sowieso, hoe kan een persoon objectief water een eigen stem geven? Je kan moeilijk op vakantie gaan van mens-zijn. ‘De wet is nooit waterdicht’, pent een student die corruptie voorziet neer.
Leeggelopen van alle uitdagingen is er ruimte om kansen te zien. Want zo’n initiatief als ‘Maas in de wet’ genereert prachtige media-aandacht. In die zichtbaarheid schuilt de kans op betrokkenheid en een betere relatie met water. ‘Beleid geeft handvatten’, schrijft een hydroloog-in-spé, waarop iemand aanvult: ‘rechten staan juridisch sterker dan aanbevelingen’. Ook hebben ze wel ideeën welke wateren als eerste rechten moeten krijgen: Veerse Meer, vennetjes op de Veluwe, Grote Wielen en (want het blijven studenten) ‘de ijsbaan’.
Prachtige filosofische boodschappen
Tot slot vraag ik welke boodschap ze zouden hebben als ze water zouden zijn. Onverwacht regent het prachtige filosofische boodschappen: ‘Ik wil leven geven en voeden’, ‘Ik wil niet in reservoirs stilgezet worden’, ‘Water om te leven, niet om te overleven’, ‘Ik wil het recht hebben om te stromen en ruimte in te nemen’, en ‘Laat me met rust’.
Als we afronden en iedereen zich naar de thee- en koffiekannen beweegt, komt de hydroloog-in-spé die bij start aangaf het vaag te vinden naar me toe. Hij zegt dat hij tijdens de sessie hele andere belangen vanuit water had ingediend. Dat hij zich realiseerde dat hij daarvoor eigenlijk helemaal niet vanuit water dacht. Hij had gedurfd om zich even te verplaatsen in een andere actor en dat had zijn ogen geopend.
Water een stem geven vaag? Juist in het abstracte ligt de noodzaak om uit te wisselen. Het forceert om te luisteren naar elkaars zienswijze. Zowel waar het schuurt, als waar het schittert. En daarvan krijg ik vandaag pretogen: hoe fantastisch is het dat, alleen al door erover te praten, je nieuwe inzichten krijgt om de complexiteit meerstemmig en inclusief te benaderen?
Benieuwd naar het complete rapport? De verkenning, met daarin alle inbreng van de studenten, is op te vragen bij Phebe Kloos via
ANDERE BLOGS VAN PHEBE KLOOS
Via de kraan verbonden met de Veluwe
Riool als cultureel plattegrond
Mijn bravoure is in het water gevallen
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.