Het eerste jaar van de pilot Regelbare Drainage en Infiltratie (RDI) rondom de Deurnsche Peel leert dat het systeem op de zandgrond van de twee agrarische testbedrijven snel werkt.
door Emmy Zwier en Sanne Huisman
In de wederom extreem droge zomer van afgelopen jaar staken het groene gras en maïs van aan de pilot Regelbare Drainage en Infiltratie (RDI) deelnemende agrariërs goed af tegen de percelen in de omgeving, die toch wel te kampen hadden met droogtestress. Wat zijn de eerste monitoringsresultaten één jaar later en wat zijn de ervaringen van de deelnemende agrariërs?
In het najaar van 2021 werd in het artikel ‘Stuurbare watersystemen in de Peelvenen: waterschap en boeren slaan handen ineen’ de pilot RDI beschreven die waterschap Aa en Maas samen met twee agrariërs op hun bedrijven in het attentiegebied van Natura 2000 gebied de Deurnsche Peel, voor vijf jaar uit gaat voeren.
Eerste ervaringen
De deelnemende agrariërs zijn onverminderd enthousiast over de werking van het RDI-systeem. Afgelopen jaar hebben zij mogen wennen aan het feit dat je met een druk op de knop van je telefoon de grondwaterstand in je perceel kunt sturen. Deze periode gaf de tijd om te ontdekken hoelang het duurt om met het RDI-systeem de grondwaterstand op het gewenste peil te krijgen. Daarbij was het voor de agrariër vooral interessant om te zien hoelang het duurt voordat het peil weer uitzakt als je met je landbouwwerktuig het land op wilt voor bewerkingen en nog belangrijker, bij welke grondwaterstand het perceel te betreden is.
Ondanks dat het eerste jaar een inregel- en testjaar was, er waren nog diverse technische aanpassingen aan het systeem noodzakelijk voor een optimaal functioneren, kijken de agrariërs tevreden terug. En dit zal mede veroorzaakt worden door de grote hoeveelheid extra opbrengst die van het land is gekomen. Voor het grasland is er ongeveer twee keer zoveel gras geoogst dan op een naastgelegen perceel waar geen RDI-systeem ligt en waar beregening niet mogelijk is.
De deelnemende agrariërs beregenden voorheen wel het perceel waar nu het RDI-systeem ligt. Maar hoeveel grondwateronttrekking is er dan nu bespaard? Daarvoor is er gekeken naar de hoeveelheden in de eerdere drogere zomers van de afgelopen jaren. Geschat wordt dat er ongeveer zes beregeningsbeurten van 25 mm bespaard is, wat voor beide partijen in totaal een geschatte besparing is van 25.000 m3. De geschatte hoeveelheid gaat al gauw richting de 25.000 kuub of zelfs meer.
Eerste resultaten
Uit de eerste resultaten blijkt dat het systeem op de zandgrond van beide bedrijven snel werkt. In de droge tijd is binnen een dag tijd het grondwater bijgesteld op gewenst niveau, zowel wanneer de grondwaterstand naar beneden wordt ingesteld om het land te kunnen betreden, als weer omhoog na de voltooiing van de bewerkingen. In de gehele periode van mei tot september is vrijwel continu oppervlaktewater onttrokken en in het systeem ingelaten, langere periodes van lozingen, op het lozen voor agrarische handelingen na, begonnen in september, wanneer ook de neerslag weer begon.
Op basis van alle monitoringsdata is een waterbalans opgesteld voor de maanden mei tot en met oktober. Deze waterbalans laat zien hoeveel water aan het perceel wordt toegevoegd (neerslag, onttrekking en eventueel beregening) en hoeveel water het perceel verlaat (verdamping en lozing). De groene balk in de grafiek geeft de restpost weer als aanvulling van het bodemvocht en grondwater (infiltratie) of toestroming (kwel) weer.
Ondanks de grote hoeveelheid oppervlaktewater die nodig is om het grondwater via RDI zoveel mogelijk op het ingestelde niveau te houden, mogen de agrariërs in het kader van de pilot onbegrensd water in het systeem inlaten, ook in droge perioden. Waterschap Aa en Maas gebruikt de data van de pilot om te onderzoeken wat dit betekent wanneer RDI op grotere schaal toegepast gaat worden en wanneer de drogere perioden blijven aanhouden dan wel in frequentie toenemen.
En verder
Het eerste kwartaal van 2023 is droog begonnen, maar uiteindelijk toch vrij nat geëindigd, een nieuwe situatie binnen deze pilot in het gebruik van het RDI-systeem, wat ook weer nieuwe inzichten zal opleveren. Ondanks het natte voorjaar was er in het begin van deze zomer toch weer sprake van droogte. In 2023 zal vooral moeten blijken in hoeverre het mogelijk is om de efficiënte van het systeem te verbeteren zodat de onttrekking uit het oppervlaktewater zo klein mogelijk wordt. De agrariërs en waterschap Aa en Maas werken ook de komende jaren samen om het systeem volledig te leren benutten door zoveel mogelijk monitoringsdata en dus inzichten te vergaren.
Voor meer analyses en de actuele stand van zaken in de pilot kunt u terecht op de website van de pilot.
LEES OOK
Vakartikel: Regelbare drainage-infiltratie als droogtemaatregel rondom de Deurnsche Peel: een verkenning van de lokale en regionale effecten
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.