Na twee mislukte pogingen is vandaag een definitief voorstel voor een aangepast belastingstelsel van de waterschappen gepresenteerd. Daarin wordt een aantal knelpunten opgelost.
Boeren in stedelijk gebied draaien niet langer onevenredig op voor de infrastructuur in hun gebied, het wordt mogelijk om voor woningen en bedrijfspanden een verschillend tarief te hanteren en voor het vaststellen van de zuiverings- en verontreinigingsheffing bij grote bedrijven worden geen milieubelastende stoffen meer gebruikt.
Cathelijn PetersHet voorstel van de Stuurgroep Aanpassing Belastingstelsel onder leiding van voorzitter Menno Snel ligt nu bij de waterschapsbesturen. In de ledenvergadering van de Unie van Waterschappen op 11 december wordt erover gestemd. "Er komt meer ruimte om als waterschap keuzes te maken die passen bij het gebied", zegt directeur Cathelijn Peters van de Unie.
De aanpassing van het belastingstelsel houdt de waterschappen al bezig sinds de Organisatie voor Economische Ontwikkeling en Samenwerking (OESO) in 2014 een deels kritisch rapport uitbracht. In opdracht van de Unie kwam de Commissie Aanpassing Belangstelsel in 2018 met een voorstel voor een compleet nieuw belastingstelsel, maar dat werd – ook in aangepaste vorm - wegens onvoldoende draagvlak afgeschoten.
Hoge Raad
In januari van dit jaar kreeg de nieuwe stuurgroep, waarin alle waterschappen zitting hadden, de opdracht het huidige stelsel aan te passen. Het ging er nu vooral om de grootste knelpunten op te lossen. Twee daarvan betreffen de watersysteemheffing, een de zuiverings- en verontreinigingsheffing. Daarnaast werden enkele ‘meekoppelkansen’ meegenomen.
Met de watersysteemheffing worden de kosten van waterveiligheid en voldoende en schoon oppervlaktewater gedekt. Bij het huidige belastingmodel worden de kosten voor een belangrijk deel verdeeld op basis van de waarde van bijvoorbeeld grond en gebouwen. Daardoor betalen vooral agrariërs in stedelijke gebieden onevenredig veel voor wegen en spoorwegen in hun nabije omgeving. Deze ‘weeffout’ werd nog eens versterkt door twee arresten van de Hoge Raad.
"Door de aanleg van infrastructuur moeten agrariërs meer betalen, zonder dat ze daar extra profijt van hebben", verklaart Peters. "Dat is onredelijk. In het nieuwe model kan beter rekening worden gehouden met de inrichting van een gebied. Het waterschap heeft meer vrijheid om te bepalen hoe de kosten over de verschillende categorieën verdeeld worden."
WOZ-waarde
Een ander knelpunt is het tarief voor eigenaren van woningen en eigenaren van andere gebouwen, dat nu gelijk is. Doordat de WOZ-waarde van woningen de afgelopen jaren veel harder is gestegen dan die van niet-woningen, brengen particuliere huishoudens een steeds groter deel van de watersysteemheffing op.
Het nieuwe model maakt het voor waterschappen mogelijk om, net als gemeenten bij de onroerendezaakbelasting (ozb), voor beide categorieën verschillende tarieven te hanteren. "Daardoor kan een lastenstijging eerlijker verdeeld worden", aldus Peters.
De directeur benadrukt dat de waterschappen eigen keuzes kunnen maken. "Ze worden niet meer gedwongen door de systematiek. Dat levert onderling verschillen op, maar die zijn er nu ook al."
Vrijwel unaniem
Het derde knelpunt dat de waterschappen met voorrang wilden oplossen, betreft de meetmethode voor de zuiveringsheffing voor grote bedrijven. Hiermee worden de kosten van de rioolwaterzuivering gedekt. Het bepalen van het belastingtarief gebeurt nu met een analysemethode waarvoor mens- en milieubelastende stoffen nodig zijn.
Peters: "Daar willen de waterschappen nu echt van af. En er is gelukkig een alternatief, dat met een correctiefactor ook nagenoeg budgetneutraal uitpakt voor die bedrijven."
Het voorstel wordt door de vertegenwoordigers van de waterschappen in de stuurgroep vrijwel unaniem gesteund. Eén waterschap heeft volgens Peters op onderdelen nog twijfels. Nu gaan de waterschapsbesturen zich beraden. "Maar ik heb goede hoop dat we er als sector straks eensgezind mee naar buiten kunnen."
Als de leden in december instemmen, wordt het voorstel aangeboden aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Dat moet leiden tot een wetswijzigingstraject, waarna de aanpassingen naar verwachting in 2024 ingevoerd kunnen worden.
Vereenvoudigen
Naast de opdracht aan de stuurgroep onderzoekt het bestuur van de Unie de mogelijkheden om belastingwijzigingen in de toekomst te vereenvoudigen. Het doel is om sneller te kunnen aansluiten bij veranderende omstandigheden. Komend voorjaar verwacht Peters hiervan de resultaten.
Ook enkele inhoudelijke onderwerpen die als iets minder urgent zijn beoordeeld worden in dit traject meegenomen. Dan gaat het om bijvoorbeeld het woonruimteforfait, waarbij tweepersoonshuishoudens voor de zuiveringsheffing voor drie vervuilingseenheden worden aangeslagen.
MEER INFORMATIE
Nieuwsbericht Unie van Waterschappen + link naar het voorstel
H2O-bericht: Vereniging Eigen Huis over WOZ-waarde woningen en waterschapsheffing
H2O-bericht: Herziening belastingstelsel gaat door ondanks corona
Opinie op H2O: Aanpassing belastingstelsel: pijnpunten van burgers worden doorgeschoven naar de toekomst
