DELLE en de kunst van het uitstellen

Fraai is het niet, maar negeren en uitstellen loont. Voorbeeld uit de eigen praktijk: rond 2000 werd door TNO voorgeschreven dat drinkwaterbedrijven zeer gedetailleerde gegevens van elke diepe boring moesten aanleveren in een academisch format (Boris 3.0), inclusief geologische beschrijving. In theorie een enorme kostenpost voor het bedrijf waar ik destijds werkte. Protesteren bleek aan dovemansoren gericht.

door Harrie Timmer

Harrie TimmerGewoon negeren hielp wel. Nooit meer iets van gehoord nadat de projectfinanciering vanuit het Rijk stopte. Een leerzaam moment. Met wat geluk waaien dingen dus over. De Duitsers kennen dit fenomeen als het DELLE-principe: ‘Durch Einfach Liegen Lassen Erledigt’. Opgelost door te laten liggen.

Uit dezelfde serie: vanwege verziltende grondwaterwinningen en destijds geprognotiseerde groei van de drinkwatervraag lagen er in de jaren 90 allerlei concrete plannen voor kostbare megaprojecten: (diep)infiltratie van voorgezuiverd oppervlaktewater, infiltratie van oevergrondwater (OEDI) en de infiltratie van Maaswater (MIP). Onderzoeken en voorstudies waren vaak al gedaan. Vanwege de sterke nadruk op kostenefficiency destijds schoof de besluitvorming steeds een beetje op. Toen uiteindelijk de prognoses afvlakten door de introductie van zuinige wasmachines, spaardouches en zuinige toiletten verdwenen de plannen definitief in de la.

Ook negeerden we jarenlang de verdroging. Rond 1990 een groot probleem en beleidsspeerpunt. Helaas bleek 60 procent veroorzaakt door de ontwatering voor de landbouw. Praktisch en bestuurlijk dus een heikel punt. Het sluiten van een grondwaterwinning van het brave provinciale waterbedrijf op de Utrechtse Heuvelrug was gelukkig wél een makkelijke draaiknop.

Serieuze fysieke ingrepen worden immers steeds duurder en complexer

Conform verwachting steeg lokaal de grondwaterstand. Zelfs zo hoog dat de kelders van de naburige wijken onder water liepen waarna met publieke middelen drainage werd aangelegd. Netto milieueffect nul, maar wel veel geld kwijt en dus niet iets waar je bestuurlijk mee scoort. Alles bij elkaar geen wonder dat het probleem beleidsmatig langzaam buiten beeld verdween. Helaas niet definitief. De verdroging bleek een blijvertje. Na de droge zomers van 2018, 2019, 2020 en 2022 stond het opeens wel weer bovenaan de agenda.

Is uitstel nu wijs of slecht? Het lijkt zonde: als we 30 jaar terug hadden doorgepakt was het huidige probleem met verdroging en drinkwaterproductiecapaciteit al opgelost. Waarschijnlijk goedkoper dan nu. Serieuze fysieke ingrepen worden immers steeds duurder en complexer. Anderzijds kan je bestuurlijk concluderen dat uitstel helpt.

De wereld is niet vergaan. De problematiek is in de tussentijd niet veranderd en we hebben 30 jaar lang geen ingewikkelde besluiten hoeven nemen. Technisch is uitstel soms ook nuttig. In de loop der tijd ontstaan nieuwe inzichten en technieken. De sluiting door verzilting van pompstation Alphen aan de Rijn en Hazerswoude-Rijndijk rond 1995 had met membraanfiltratie voorkomen kunnen worden.

Uitstel is dus beide: wijs en slecht. In de praktijk zien we vaak de hybride oplossing: verstandige dingen in planvorm technisch voorbereiden en dan (eigenlijk te laat) uitvoeren als het bestuurlijk echt niet meer te negeren valt. Niet fraai, wel de realiteit.

Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad