Chemiebedrijf 3M is een terugkerende naam in de problemen rond de Kaderrichtlijn Water (KRW). Ooit het boegbeeld van innovatieve producten, maar inmiddels is het bedrijf vooral verbonden met narigheid. Door de emissies van het wonderproduct PFAS uit hun fabriek in Antwerpen is de Westerschelde zo vervuild dat we geen vis meer kunnen eten. Tegelijk moet de grond rondom de productielocatie gesaneerd en loopt hierdoor de Antwerpse rondweg jaren vertraging op en kost inmiddels vele miljarden euro meer.
door Harrie Timmer
Naast directe vervuiling hebben ze ook indirect een negatieve bijdrage op de waterkwaliteit. 3M is de producent van ’Post-it’ sticky notes: de bekende gele plakbriefjes. Wekelijks heb ik sessies over waterkwaliteit waar ‘we in groepjes uit elkaar gaan en allemaal individueel gedachtes op gele briefjes rond thema X opschrijven, op een flip-over plakken en terugkoppelen’. Dit voorjaar plakte ik mijn 10.000ste gele briefje. 30 jaar lang, 40 werkweken per jaar, 2 keer per week, 4-5 briefjes per sessie. Reken maar uit.
Conclusie na 30 jaar: gele briefjes zijn verworden van middel tot doel en illustratief voor de KRW. Veel inventariseren en rapporteren, (te) weinig actie. Ooit een nuttig instrument om met specialisten snel de belangrijkste aspecten in beeld te krijgen en te prioriteren, inmiddels gedevalueerd tot een luie tijdsvulling van workshops en bestuurlijke bijeenkomsten.
In sessies over waterkwaliteit plakt iedereen braaf zijn bekende visie op thema’s als bestrijdingsmiddelen, vergrijzing waterkwaliteit, nitraat, medicijnresten, PFAS en opkomende stoffen waarna de altijd opgewekte ingehuurde dagvoorzitter concludeert dat we met elkaar een inspirerende, vruchtbare middag hebben gehad. De ambitie om met de resultaten echt iets te doen lijkt in al die jaren steeds minder geworden, ook omdat we weten dat een stapje extra tot lastige keuzes en problemen leidt. Tegenwoordig eindigen de sessies dan ook zonder conclusies of vervolg. Het moet wel leuk blijven.
We hebben een stok achter de deur nodig om het goede te doen. We zijn net mensen
Zowel PFAS als de gele briefjes zijn illustratief voor de KRW. De bedoeling van de KRW is het verbeteren van de waterkwaliteit. Het opnemen en normeren van probleemstofgroep nummer 1 (PFAS) is dan ook volstrekt logisch. Toch willen Nederland en Europa hier pas in 2039 (met uitloop tot 2051) echte deadlines voor afspreken.
Parallel laten de gele briefjes sessies zien dat we de problemen en de oplossingen vaak prima in beeld hebben. We vinden het alleen lastig om hier echt wat mee te doen: chemische stoffen serieus toetsen vóór toelating, lozingsvergunningen bezien en herzien, ambitieuze implementatie van de richtlijn stedelijk afvalwater et cetera. Echt doorpakken lukt ons slecht.
Behoedzaam opereren en realisme in doelstellingen zijn natuurlijk altijd verstandig, maar realisme is óók het besef dat we zonder scherpe en juridisch afdwingbare regels en doelen niet in beweging komen. We hebben een stok achter de deur nodig om het goede te doen. We zijn net mensen. 3M stopt inmiddels versneld met de productie van PFAS. Dat was niet spontaan. Zonder enige (zelf opgelegde) dwang gebeurt er niks. Dat geef ik je op een briefje.
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
MEER COLUMNS VAN HARRIE TIMMER
DELLE en de kunst van het uitstellen
De geest is gewillig, maar het vlees is zwak
HUP OSOA!
'Aan het bevoegde gezaag'
Nee, ik wil geen transitie
De feiten en de waarheid
Hoe dan wel?
Voorbij het stofje van het jaar
Bestuurders en Ingenieurs
Leve Europa
Don’t look down
De disfunctionele kringloop van rijksbeleid en regionale regie
We zijn ze, en ze doen het best goed
Een geborgde zetel voor de regenboogforel
Doen is het nieuwe denken
Het parallelle universum van de waterwereld
Nader onderzoek wordt niet aanbevolen
Een wet op de milieudoelen
U drinkt uw eigen gezeik
